យើងសាកល្បងវិភាគបរិបទនយោបាយ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជានិងថៃ ព្រមទាំងពិនិត្យមើលថាតើការផ្ទុះអាវុធនៅតាមព្រំដែន និងអរិយភាពផ្ទៃក្នុងនៅថៃ ពិតជាមានទំនាក់ទំនង ជាមួយការប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំត្រកូលថាក់ស៊ីន ឬគ្រាន់តែជាលេសសម្រាប់ផលប្រយោជន៍នយោបាយផ្សេងៗ។ 

យើងនឹងផ្តើមពន្យល់ជាជំហានៗ ដោយផ្អែកលើប្រវត្តិសាស្ត្រនិងឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង។
១. បរិបទនៃជម្លោះនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ៖ ជម្លោះនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ជាពិសេសនៅតំបន់មុំបី ខេត្តព្រះវិហារ មិនមែនជារឿងថ្មីទេ។ តំបន់នេះជាចំណុចក្តៅអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍និងជម្លោះជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ។ ការផ្ទុះអាវុធចុងក្រោយបំផុតនេះ ដែលបានកើតឡើង អាចជាផ្នែកមួយនៃជម្លោះដែលកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ដែលជារឿយៗត្រូវបានប្រើជាឧបករណ៍នយោបាយដោយភាគីថៃ។

ឧទាហរណ៍មួយ គឺជម្លោះឆ្នាំ២០០៨-២០១១ នៅជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារ។ នៅពេលនោះ គណបក្សអំណាចប្រជាជន(People’s Power Party) ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ត្រកូលថាក់ស៊ីន កំពុងកាន់អំណាច។ ប៉ុន្តែគណបក្សប្រឆាំង ដែលគាំទ្រដោយក្រុមអភិជន និងយោធា បានប្រើបញ្ហាព្រំដែន ជាមួយកម្ពុជាជាលេស ដើម្បីបង្កើនភាពតានតឹងនយោបាយផ្ទៃក្នុង។ ពួកគេបានចោទប្រកាន់រដ្ឋាភិបាលថាកំពុង “លក់ជាតិ” ដោយសហការជាមួយកម្ពុជាលើបញ្ហាប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលនាំឱ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នានៅតាមព្រំដែន និងជាចុងក្រោយ ការដួលរលំនៃរដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្រថាក់ស៊ីន។

២. អរិយភាពផ្ទៃក្នុងនៅថៃ និងទំនាក់ទំនងជាមួយជម្លោះព្រំដែន៖ កន្លងមកយើងសង្កេតឃើញពីទំនាក់ទំនងរវាងអរិយភាពផ្ទៃក្នុងនៅថៃ និងការប្រទូសរ៉ាយនៅតាមព្រំដែន ពីព្រោះប្រវត្តិសាស្ត្របង្ហាញថា នៅពេលដែលថៃមានវិបត្តិនយោបាយផ្ទៃក្នុង ជាពិសេសរវាងក្រុមគាំទ្រថាក់ស៊ីន (អាវក្រហម) និងក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីន (អាវលឿង) បញ្ហាព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាតែងតែត្រូវបានគេយកមកប្រើជាឧបករណ៍ដើម្បីបង្វែអារម្មណ៍សាធារណជន។

• ឧទាហរណ៍ឆ្នាំ២០១១៖ នៅពេលនោះ គណបក្សភឿថៃ ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ថាក់ស៊ីន បានឈ្នះការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែមុនពេលការបោះឆ្នោត ក្រុមអភិជននិងយោធា ដែលប្រឆាំងនឹងថាក់ស៊ីន បានប្រើបញ្ហាព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាដើម្បីបង្កើនភាពតានតឹង ដោយរំលេចថា រដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្រថាក់ស៊ីនមិនអាចការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិបាន។ ជម្លោះនៅតំបន់ព្រះវិហារបានកើនឡើង ហើយនៅទីបំផុត ការប្រើប្រាស់ជម្លោះនេះបានជួយឱ្យក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីនទទួលបានការគាំទ្រពីសាធារណជនមួយចំនួន ប៉ុន្តែមិនគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីរារាំងភឿថៃឈ្នះឆ្នោត។

• ឧទាហរណ៍ឆ្នាំ២០១៤៖ ការប្រើជម្លោះព្រំដែនជាលេសបានបន្ត ហើយនៅឆ្នាំ២០១៤ យោធាថៃបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់លោកស្រី យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រា (ប្អូនស្រីរបស់ថាក់ស៊ីន) ចេញពីអំណាច។ មុនពេលរដ្ឋប្រហារ ក្រុមយោធានិងអភិជនបានប្រើបញ្ហាព្រំដែន និងការចោទប្រកាន់ថារដ្ឋាភិបាលភឿថៃ “ខ្សោយ” លើបញ្ហាអធិបតេយ្យភាព ដើម្បីបង្កើតភាពចលាចលផ្ទៃក្នុង និងជាលេសសម្រាប់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។

៣. ត្រកូលថាក់ស៊ីន និងសត្រូវនយោបាយ៖ ត្រកូលថាក់ស៊ីន ដែលដឹកនាំដោយ លោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា បានក្លាយជាកម្លាំងនយោបាយដ៏ធំនៅថៃចាប់តាំងពីលោកឈ្នះការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០០១។ ប៉ុន្តែ ការកាន់អំណាចរបស់ត្រកូលនេះតែងតែប្រឈមនឹងការប្រឆាំងពីក្រុមអភិជន យោធា និងអ្នកនយោបាយនៅទីក្រុងបាងកក ដែលជាអ្នកនៅជុំវិញស្តេច និងមានឥទ្ធិពលលើស្ថាប័នរដ្ឋ។

• ការប្រឆាំងនឹងថាក់ស៊ីន៖ ក្រុមអភិជន និងយោធា ចាត់ទុកថាក់ស៊ីន ជាការគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធអំណាចប្រពៃណីរបស់ពួកគេ ពីព្រោះថាក់ស៊ីន ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើនពីប្រជាជននៅជនបទ តាមរយៈគោលនយោបាយប្រជានិយម (ដូចជាកម្មវិធីសុខភាព ៣០ បាត និងកម្មវិធីផ្តល់ប្រាក់កម្ចីដល់កសិករ)។ នេះធ្វើឱ្យក្រុមអភិជនមានអារម្មណ៍ថាពួកគេបាត់បង់ឥទ្ធិពល។

• ការប្រើជម្លោះព្រំដែនជាលេស៖ ការប្រឆាំងនឹងថាក់ស៊ីន ជារឿយៗត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយការប្រើបញ្ហាជាតិនិយម ដូចជាបញ្ហាព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើនភាពតានតឹងផ្ទៃក្នុង។ ឧទាហរណ៍ នៅឆ្នាំ២០០៦ មុនពេលរដ្ឋប្រហារដែលបានទម្លាក់ថាក់ស៊ីនចេញពីអំណាច ក្រុមប្រឆាំងបានចោទប្រកាន់ថាក់ស៊ីន ថា “លក់ប្រទេស” ដោយសារគោលនយោបាយការបរទេសរបស់លោកជាមួយប្រទេសជិតខាង រួមទាំងកម្ពុជា។ ទោះបីជាមិនមានជម្លោះផ្ទាល់នៅពេលនោះក៏ដោយ បញ្ហាព្រំដែនតែងតែជាឧបករណ៍ដែលក្រុមប្រឆាំងប្រើដើម្បីវាយប្រហារថាក់ស៊ីន។

៤. តើនេះជាសញ្ញានៃការរលំរលាយនៃត្រកូលថាក់ស៊ីន ឬជាលេសសម្រាប់រដ្ឋប្រហារ? ដើម្បីឆ្លើយសំណួរនេះ យើងត្រូវពិនិត្យស្ថានភាពនយោបាយបច្ចុប្បន្ននៅថៃ (គិតត្រឹមថ្ងៃទី ២៨ ឧសភា ២០២៥)។

• ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន៖ គណបក្សភឿថៃ ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ត្រកូលថាក់ស៊ីន បានឈ្នះការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣ ហើយលោកស្រី ប៉ែតថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រា (កូនស្រីរបស់ថាក់ស៊ីន) បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ប៉ុន្តែ ការកាន់អំណាចរបស់លោកស្រីនៅតែប្រឈមនឹងការប្រឆាំងពីក្រុមអភិជន និងយោធា ដែលមិនចង់ឃើញត្រកូលថាក់ស៊ីនវិលត្រឡប់មកកាន់អំណាចវិញ។

• ការផ្ទុះអាវុធនៅព្រំដែន៖ ការផ្ទុះអាវុធនៅតាមព្រំដែនមុំបី ខេត្តព្រះវិហារ អាចជាសញ្ញាមួយបង្ហាញថា ក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីន (ជាពិសេសក្រុមយោធា និងអភិជន) កំពុងព្យាយាមប្រើបញ្ហាជាតិនិយមជាឧបករណ៍ ដើម្បីបង្កើនភាពតានតឹងផ្ទៃក្នុង។ នេះអាចជាផ្នែកនៃយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីបង្កើតលេសសម្រាប់រដ្ឋប្រហារមួយទៀត ដោយចោទប្រកាន់រដ្ឋាភិបាលភឿថៃ ថាមិនអាចការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិ។

• ទំនាក់ទំនងជាមួយការរលំរលាយនៃត្រកូលថាក់ស៊ីន៖ ទោះបីជាការផ្ទុះអាវុធនេះអាចជាសញ្ញានៃភាពតានតឹងនយោបាយក៏ដោយ វាមិនមែនជាសញ្ញាច្បាស់លាស់ថាត្រកូលថាក់ស៊ីននឹងរលំរលាយនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាទំនងជាយុទ្ធសាស្ត្រមួយដែលក្រុមប្រឆាំងប្រើដើម្បីបង្កើនសម្ពាធ និងបង្កើតឱកាសសម្រាប់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ ប៉ុន្តែ ត្រកូលថាក់ស៊ីននៅតែមានមូលដ្ឋានគាំទ្រដ៏រឹងមាំពីប្រជាជននៅជនបទ ដែលធ្វើឱ្យការផ្តួលរំលំពួកគេមិនមែនជារឿងងាយស្រួលនោះទេ។

៥. ការវិភាគនិងសន្និដ្ឋាន
• ការប្រើជម្លោះព្រំដែនជាលេស៖ ផ្អែកលើប្រវត្តិសាស្ត្រ ការផ្ទុះអាវុធនៅតាមព្រំដែនមុំបី ទំនងជាការប៉ុនប៉ងរបស់ក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីន (ជាពិសេសយោធានិងអភិជន) ដើម្បីបង្កើតភាពតានតឹងផ្ទៃក្នុង និងបង្វែអារម្មណ៍សាធារណជនពីបញ្ហានយោបាយផ្ទៃក្នុងនៅថៃ។ នេះស្របនឹងគំរូដែលបានកើតឡើងកន្លងមក ដូចជាករណីឆ្នាំ២០០៨-២០១១ និងឆ្នាំ២០១៤។

• ការឈានទៅរករដ្ឋប្រហារ៖ វាមានលទ្ធភាពខ្ពស់ដែលការផ្ទុះអាវុធនេះជាផ្នែកនៃយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីបង្កើតលេសសម្រាប់រដ្ឋប្រហារមួយទៀត។ យោធាថៃមានប្រវត្តិយូរអង្វែងក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហារ (ជាង ១២ ដងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៣២) ហើយជារឿយៗ ពួកគេប្រើបញ្ហាជាតិនិយម និងជម្លោះព្រំដែនជាលេសដើម្បីបង្កើតភាពចលាចល និងទទួលបានការគាំទ្រពីសាធារណជន។

• អនាគតរបស់ត្រកូលថាក់ស៊ីន៖ ទោះបីជាមានសម្ពាធនេះក៏ដោយ ត្រកូលថាក់ស៊ីននៅតែមានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅក្នុងនយោបាយថៃ ដោយសារមូលដ្ឋានគាំទ្រដ៏រឹងមាំរបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើការផ្ទុះអាវុធនេះនាំទៅរករដ្ឋប្រហារ វាអាចជាការបញ្ចប់ជាបណ្តោះអាសន្ននៃការកាន់អំណាចរបស់ភឿថៃ ដូចដែលបានកើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០០៦ និង២០១៤។

៦. ឧទាហរណ៍បន្ថែម
• ករណីឆ្នាំ២០០៦៖ មុនរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០០៦ ក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីនបានប្រើបញ្ហាជាតិនិយម ដោយចោទប្រកាន់ថាក់ស៊ីនថាមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធពេកជាមួយកម្ពុជា ជាពិសេសលើបញ្ហាព្រំដែន។ នេះបានជួយបង្កើតភាពតានតឹង និងជាលេសសម្រាប់យោធាក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។

• ករណីឆ្នាំ២០២០៖ ទោះបីជាមិនមានជម្លោះព្រំដែនផ្ទាល់ក៏ដោយ ការតវ៉ារបស់និស្សិតនៅថៃប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលយោធា (ដែលប្រឆាំងថាក់ស៊ីន) បានបង្ហាញថា ក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីននៅតែបន្តប្រើយុទ្ធសាស្ត្របង្កើតភាពចលាចលដើម្បីរក្សាអំណាច។

សន្និដ្ឋាន៖ ការផ្ទុះអាវុធនៅតាមព្រំដែនមុំបី ខេត្តព្រះវិហារ ទំនងជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយរបស់ក្រុមប្រឆាំងថាក់ស៊ីន ដើម្បីបង្កើតភាពតានតឹងផ្ទៃក្នុងនៅថៃ និងបង្កើតលេសសម្រាប់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ វាមិនមែនជាសញ្ញាច្បាស់លាស់នៃការរលំរលាយនៃត្រកូលថាក់ស៊ីននោះទេ ប៉ុន្តែជាការប៉ុនប៉ងរបស់ក្រុមប្រឆាំងដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍នយោបាយ និងអាចឈានទៅរករដ្ឋប្រហារមួយទៀត៕